Beleidsprogramma Emancipatie

17.1.DOELSTELLINGEN/KERNTAKEN DEPARTEMENT

Bij de meest elementaire taken van Verkeer en Waterstaat gaat het in de eerste plaats om de zorg voor de fysieke structuur en verbindingen [37].

Daarnaast heeft het ministerie de zorg voor de concurrentiekracht van Nederland als transport- en distributieland.

Als afgeleide hiervan kunnen de kerntaken van Verkeer en Waterstaat als volgt worden benoemd :

1. bescherming tegen overstroming;
2. zorgvuldig kwalitatief en kwantitatief waterbeheer;
3. faciliteren, beheren en geleiden van mobiliteit en telecommunicatie;
4. veiligheid in verkeer en vervoer;
5. optimale voorwaarden scheppen voor de transport- en telecommunicatiesector.

Met name met de drie laatstgenoemde kerntaken heeft het emancipatiebeleid een relatie. Bij deze kerntaken gaat het vooral om de zorg voor een voldoende hoofdinfrastructuur voor de verwerking van de bovenregionale mobiliteit.

Voorts is er de bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid voor de interlokale openbaar vervoer-infrastructuur.

Op het gebied van verkeer en vervoer is er niet alleen de taak verkeers- en vervoersfaciliteiten te bieden, maar ook om sturend op te treden ten aanzien van de benutting van die faciliteiten uit oogpunt van veiligheid, bereikbaarheid en leefbaarheid van ons land.

17.2. VERTALING NAAR EMANCIPATIEDOELSTELLINGEN

De uiteindelijk te bereiken situatie, waarop de doelstellingen van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat zijn gericht, omvat mede een toestand waarin de emancipatie-doelstellingen kunnen worden gerealiseerd.

De verkeers- en vervoersfaciliteiten moeten dus tevens worden beschouwd als middel voor het realiseren van de algemene doelstelling van het emancipatiebeleid, het zelfstandig functioneren van zowel vrouwen als mannen, zowel maatschappelijk als in de privésfeer.

De doelstelling van het emancipatiebeleid op het terrein van verkeer en vervoer luidt dan ook:

• het realiseren van een optimale verkeers- en vervoerssituatie, opdat daarmee de voorwaarden worden geschapen voor het gelijkelijk deelnemen van vrouwen en mannen aan het openbare en met name het economische leven en aan de onbetaalde arbeid in de privésfeer.

De doelstellingen van het emancipatiebeleid ten aanzien van de arbeid in de sectoren op het beleidsterrein van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat zijn :

• het kwalitatief en kwantitatief versterken van de positie van vrouwen binnen de sectoren op het gebied van Verkeer en Waterstaat;
• het vergroten van het aandeel vrouwen in raden, commissies, besturen en (hogere) ambtelijke functies binnen de sector van Verkeer en Waterstaat.

17.3. FEITELIJKE ANALYSE EN KNELPUNTEN

17.3.1. Algemeen

De aandacht van het emancipatiebeleid heeft zich tot dusver in belangrijke mate gericht op het terrein van de betaalde arbeid zelf en op voorwaarden voor arbeidsparticitpatie als kinderopvang.

Pas vrij recentelijk is meer aandacht gericht op de fysieke en ruimtelijke voorwaarden voor de realisering van de doelstellingen van het emancipatiebeleid. Met name de Emancipatieraad heeft in zijn Advies Nationaal Milieubeleidsplan en Emancipatie (1990) het belang onderkend van goede voorwaarden op het gebied van verkeer en vervoer voor het emancipatieproces.

Tot dusver is geen expliciet en samenhangend emancipatiebeleid op het gebied van verkeer en vervoer ontwikkeld.

De doelen van het verkeers- en vervoersbeleid liggen met name op het terrein van het verbeteren van de bereikbaarheid en de leefbaarheid.

Dit betekent evenwel niet, dat dit beleid geen relaties met de doelstellingen van het emancipatiebeleid zou hebben. Hierna zal worden aagegeven op welke wijze het verkeers- en vervoersbeleid de realisering van de emancipatiedoelstellingen kan ondersteunen.

Bijvoorbeeld wanneer het gaat om verbetering van de bereikbaarheid en om maatregelen op het gebied van de verkeersveiligheid rond scholen en in woonwijken, maar ook wanneer het de sociale veiligheid betreft in en rond voorzieningen van het openbaar vervoer. Overigens zijn hier vaak de lagere overheden, respectievelijk de bedrijfstak zelf verantwoordelijk.

Meer mogelijkheden tot een actief gericht emancipatiebeleid biedt het terrein van de betaalde arbeid in de Verkeer en Waterstaat sectoren. Het ministerie is dan ook al jarenlang zelf erg actief op het gebeid van de Positieve Actie en scoort goed in vergelijking tot het aantal vrouwen dat in de desbetreffende marktsector werk gevonden heeft.

17.3.2. Verkeer en vervoer

Mede door de emancipatie van vrouwen is de mobiliteit in ons land toegenomen. Door toename van de deelname van vrouwen aan de arbeidsmarkt neemt immers het (woon-)werkverkeer toe, waarbij vrouwen, maar ook steeds vaker mannen, per dag vaak een keten van bestemmingen hebben.

Teneinde de leefbaarheid en bereikbaarheid veilig te stellen en goed op elkaar af te stemmen is in het Tweede Structuurschema Verkeer en Vervoer (SVV-II) met een uitgebreid pakket aan maatregelen een verscherpt verkeers- en vervoersbeleid gepresenteerd. Het belangrijkste doel daarbij is het terugdringen van de groei van de zogenaamde automobiliteit en de verbetering van het openbaar vervoer. In dit verband kunnen verschillende beleidsacties worden genoemd die een bijdrage kunnen leveren aan de randvoorwaarden waardoor vrouwen gemakkelijker kunnen participeren op de arbeidsmarkt, alsmede aan randvoorwaarden voor de vergroting van de zelfstandigheid van mannen in de privésfeer.

Het gaat hierbij om acties ter geleiding van de mobiliteit en verbetering van de bereikbaarheid, die onder meer gericht zijn op de concentratie van wonen, werken en recreëren, de herinrichting van het stedelijk gebied, zogenoemde tele-ontwikkelingen (telewerken) en enkele sociaal-economische ontwikkelingen (zoals de flexibilisering van werk- en openingstijden en de opzet van een banenruilbeurs). Verder zijn die acties noemenswaard die gericht zijn op het stimuleren van het fietsgebruik en de ontwikkeling van zogenoemde transferia.

De genoemde acties kunnen bijdragen tot een betere afstemming van het sociale leven thuis als gevolg van bekorting van reistijden. Dit kan ten goede komen aan een andere taakverdeling tussen man en vrouw, bijvoorbeeld wanneer het om de zorg voor kinderen gaat.

Gezien de verschillende raakvlakken met het emancipatiebeleid is het een goede zaak om het huidige verkeers- en vervoersbeleid eens in het algemeen op emancipatie-aspecten door te lichten, opdat waar eventueel van knelpunten sprake blijkt te zijn, bijsturing zou kunnen plaats vinden.

17.3.4. Desegregatie

Is Verkeer en Waterstaat van oudsher een typisch "mannen-ministerie", vooral waar het weg- en waterbouw betreft, datzelfde geldt in zekere zin voor de bedrijven in de marktsector. Dat de ontwikkeling in de groei van deelname door vrouwen in deze markt achterblijft, valt met name te wijten aan de ondervertegenwoordiging van vrouwen met een technische beroepsopleiding. Teneinde de situatie te doorbreken zijn campagnes gehouden om ook de aandacht van vrouwen te vestigen op mogelijkheden binnen deze markt die op zich interessant zouden kunnen zijn. Door voorlichtingsactiviteiten gericht op onder meer decanen is gepoogd meisjes te stimuleren tot het kiezen van die vakken, die voor een technische functie noodzakelijk zijn.

Anderzijds zal de sector zelf ook geattendeerd moeten worden op de emancipatie-ontwikkelingen in onze maatschappij en op de noodzaak om de belemmeringen die zij daarvoor wellicht nog opwerpt te slechten. Daarmee kan zij het werk in de vrouwen aantrekkelijker maken. Een goed voorbeeld van een omslag op dit gebied is het openbaar vervoerwezen, dat vooral gericht op het verwerken van het vervoersaanbod in de spitsuren, ook met resultaat een beroep op de inzet van vrouwen als chauffeur in part-time dienstverband.