97. Voorts lopen vrouwen specifieke gevaren met betrekking tot hun gezondheid doordat er niet voldoende wordt ingespeeld op de behoeften aan gezondheidszorg in verband met seksualiteit en voortplanting en er te weinig diensten zijn om in die behoeften te voorzien. Complicaties in verband met zwangerschap en geboorte vormen in vele ontwikkelingslanden de belangrijkste oorzaken van sterfte en ziekte van vrouwen in de vruchtbare leeftijd. Tot op zekere hoogte bestaan vergelijkbare problemen in sommige landen die verkeren in de overgangsfase naar een markteconomie. Onveilige abortussen bedreigen het leven van grote aantallen vrouwen, wat een ernstig probleem voor de volksgezondheid vormt, aangezien met name de armsten en de jongsten de grootste risico’s nemen. De meeste van deze sterfgevallen, gezondheidsproblemen en verwondingen zijn te voorkomen door de toegang tot adequate gezondheidszorg te verbeteren, inclusief veilige en effectieve methoden voor gezinsplanning en verloskundige zorg in noodgevallen, met erkenning van het recht van vrouwen en mannen op informatie over en toegang tot veilige, effectieve, betaalbare en aanvaardbare methoden van gezinsplanning naar hun keuze, alsmede andere methoden van hun keuze voor regulering van de vruchtbaarheid, die niet in strijd zijn met de wet, en het recht op toegang tot behoorlijke voorzieningen voor gezondheidszorg, die vrouwen de mogelijkheid bieden van een veilig verloop van hun zwangerschap en de geboorten en paren de beste kansen bieden op een gezonde baby. Deze problemen en middelen moeten worden bestudeerd op basis van het rapport van de Internationale Conferentie inzake bevolking en ontwikkeling, met specifieke aandacht voor de relevante paragrafen van het Actieprogramma van de conferentie.[14] In de meeste landen beperkt de veronachtzaming van de reproductieve rechten van vrouwen in ernstige mate hun kansen in het openbare en particuliere leven, met inbegrip van kansen op onderwijs en economische en politieke empowerment. Het vermogen van vrouwen om zeggenschap uit te oefenen over hun eigen vruchtbaarheid, vormt een belangrijke basis voor het bezit van andere rechten. Het aanvaarden van gezamenlijke verantwoordelijkheid door vrouwen en mannen in aangelegenheden die betrekking hebben op seksueel gedrag en voortplanting is tevens essentieel voor verbetering van de gezondheid van de vrouw.

98. HIV/AIDS en andere seksueel overdraagbare ziekten, waarvan de overdracht soms een gevolg is van seksueel geweld, hebben een vernietigend effect op de gezondheid van vrouwen en wel met name de gezondheid van opgroeiende meisjes en jonge vrouwen. Zij hebben vaak niet het vermogen om aan te dringen op veilige en verantwoorde seks en hebben weinig toegang tot voorlichting en voorzieningen voor preventie en behandeling. Vrouwen, die de helft van alle recentelijk met HIV/AIDS en andere seksueel overdraagbare ziekten besmette volwassenen vormen, hebben er, bij hun inspanningen om de verspreiding van seksueel overdraagbare ziekten te beheersen, met nadruk op gewezen dat maatschappelijke kwetsbaarheid en de ongelijke machtsverhoudingen tussen vrouwen en mannen veilige seks in de weg staan. De gevolgen van HIV/AIDS reiken verder dan de gezondheid van vrouwen en werken ook door in hun rol als moeder en verzorgster en in hun bijdrage aan de economische ondersteuning van hun gezin. De sociale gevolgen van HIV/AIDS en andere seksueel overdraagbare ziekten, en de effecten ervan op ontiwkkeling en gezondheid, dienen te worden bezien vanuit het oogpunt van beide seksen.

99. Seksueel en op gender gebaseerd geweld, inclusief lichamelijk en psychologisch misbruik, handel in vrouwen en meisjes en andere vormen van misbruik en seksuele uitbuiting, maken dat meisjes en vrouwen groot gevaar lopen op lichamelijke en geestelijke letsel, ziekten en ongewenste zwangerschap. Dergelijke omstandigheden weerhouden vrouwen er vaak van gebruik te maken van gezondheidszorg en andere diensten.

100. Geestelijke verwarring in samenhang met marginalisering, gebrek aan zeggenschap en armoede, gecombineerd met een te zware werkdruk en stress en het toenemen van geweld in de huiselijke sfeer en misbruik van bepaalde (genot)middelen, zijn enkele andere gezondheidsproblemen waarover vrouwen zich in toenemende mate zorgen maken. Vrouwen overal ter wereld, en met name jonge vrouwen, gaan steeds meer roken, met alle ernstige gevolgen van dien voor hun eigen gezondheid en die van hun kinderen. Ook problemen met betrekking tot de beroepsuitoefening nemen toe, aangezien grote aantallen vrouwen werkzaam zijn in laagbetaalde banen op hetzij de formele, hetzij de informele arbeidsmarkt, onder afschuwelijke en ongezonde omstandigheden, en het aantal vrouwen dat zo moet werken toeneemt. Borst- en baarmoederhalskanker en andere carcinomen in het voortplantingssysteem, alsmede onvruchtbaarheid, treffen steeds meer vrouwen en zijn te voorkomen of te genezen als zij in een vroeg stadium worden ontdekt.

101. De toename van de levensverwachting en het groeiende aantal oudere vrouwen maken dat hun gezondheidsproblemen bijzondere aandacht vergen. De gezondheidsvooruitzichten van vrouwen voor de lange termijn worden beïnvloed door veranderingen in de menopauze, die, in combinatie met langdurige omstandigheden en andere factoren, zoals slechte voeding en gebrek aan lichaamsbeweging, de kans op hart- en vaatziekten en osteoporose kunnen vergroten. Andere ouderdomsziekten en het verband tussen ouder worden en invaliditeit onder vrouwen dienen eveneens nader te worden bezien.

102. Vrouwen worden, evenals mannen, met name in plattelandsgebieden en arme delen van de steden, in toenemende mate blootgesteld aan gevaren voor de gezondheid door milieurampen en achteruitgang van het milieu. Vrouwen reageren anders op verschillende milieurisico’s en verontreinigende stoffen, en blootstelling hieraan heeft voor hen andere gevolgen.

103. De kwaliteit van de gezondheidszorg voor vrouwen laat vaak op verschillende manieren te wensen over, afhankelijk van plaatselijke omstandigheden. Vrouwen worden vaak niet met eerbied behandeld en krijgen ook geen garantie van privacy en vertrouwelijkheid; bovendien krijgen zij niet altijd volledige informatie over de beschikbare keuzemogelijkheden en diensten. Daarnaast is in sommige landen bij gebeurtenissen in het leven van vrouwen overmedicatie gebruikelijk, wat leidt tot onnodig chirurgisch ingrijpen en onjuiste medicatie.

104. Statistische gegevens over gezondheid worden vaak niet systematisch vergaard, uitgesplitst en geanalyseerd naar leeftijd, geslacht en sociaal-economische omstandigheden en naar gevestigde demografische normen, die worden gehanteerd om de belangen te dienen en de problemen op te lossen van subgroepen, met bijzondere nadruk op de kwetsbare en gemarginaliseerde en andere relevante variabelen. In vele landen zijn geen recente en betrouwbare gegevens beschikbaar over sterfte en ziekte onder vrouwen en over omstandigheden en ziekten die met name vrouwen treffen. Er is relatief weinig bekend over de wijze waarop sociale en economische factoren de gezondheid van meisjes en vrouwen van alle leeftijden beïnvloeden, over de verlening van gezondheidszorg aan meisjes en vrouwen en het patroon van het gebruik dat zij daarvan maken, en evenmin over de waarde van programma’s voor ziektepreventie en gezondheidsbevordering bij vrouwen. Er is niet voldoende onderzoek gedaan naar onderwerpen die van belang zijn voor de gezondheid van vrouwen en het ontbreekt vaak aan financiële middelen hiervoor. Medisch onderzoek, bijvoorbeeld naar hartziekten, en epidemiologische studies zijn in vele landen vaak uitsluitend gebaseerd op mannen; zij zijn niet uitgesplitst naar sekse. Klinische tests waarbij vrouwen zijn betrokken om fundamentele informatie te vergaren over dosering, neveneffecten en effectiviteit van geneesmiddelen, met inbegrip van anticonceptiva, ontbreken merkbaar en de tests beantwoorden niet altijd aan ethische normen voor onderzoek en toetsing. Toedieningsvoorschriften voor geneesmiddelen en andere medische therapieën en handelingen waaraan vrouwen worden onderworpen, zijn gebaseerd op onderzoek op mannen, zonder enig onderzoek of aanpassing op basis van de verschillen tussen de seksen.

105. Bij het aanpakken van ongelijkheid in de gezondheidstoestand voor vrouwen en mannen, en de ongelijke toegang tot gezondheidszorg, die vaak ontoereikend is, moeten regeringen en andere actoren een actief, zichtbaar beleid bevorderen gericht op mainstreaming van een gender-perspectief in alle beleidsmaatregelen en programma’s, zodat, voordat er beslissingen worden genomen, een analyse wordt gemaakt van de effecten op respectievelijk vrouwen en mannen.