246. In het streven naar duurzame ontwikkeling staat de mens centraal. Mensen hebben recht op een gezond en productief leven, in harmonie met de natuur. Voor vrouwen is een cruciale rol weggelegd in de ontwikkeling van duurzame en ecologisch verantwoorde consumptie- en productiepatronen en de aanpak van het beheer van natuurlijke hulpbronnen, zoals werd erkend tijdens de Conferentie van de Verenigde Naties inzake milieu en ontwikkeling en de Internationale Conferentie inzake bevolking en ontwikkeling en zoals ook overal blijkt uit Agenda 21. De afgelopen decennia is men zich steeds sterker bewust geworden van de uitputting van hulpbronnen, de achteruitgang van natuurlijke systemen en de gevaren van verontreinigende stoffen. De verslechtering van deze omstan-digheden leidt tot vernietiging van kwetsbare ecosystemen en tot verdrijving van bepaalde gemeenschappen, en wel met name vrouwen, uit productieve activiteiten en vormt een steeds verder toenemende bedreiging voor een gezond en veilig milieu. Armoede en achteruitgang van het milieu hangen nauw samen. Armoede leidt op zichzelf al tot bepaalde vormen van druk op het milieu, maar de belangrijkste oorzaak van de aanhoudende achteruitgang van het milieu overal ter wereld, wordt gevormd door de niet-duurzame consumptie- en productiepatronen, met name in geïndustrialiseerde landen; dit is een zeer zorgwekkende ontwikkeling, die de armoede vergroot en het gebrek aan evenwicht versterkt. De stijging van de zeespiegel ten gevolge van de temperatuurstijging van de aarde vormt een ernstige en directe bedreiging voor mensen in landen die uit eilanden bestaan en mensen in kustgebieden. Het gebruik van stoffen die de ozonlaag afbreken, zoals producten met CFK's, halonen en methylbromiden (waaruit plastics en schuimsoorten zijn vervaardigd) tasten de atmosfeer ernstig aan, waardoor excessieve hoeveelheden schadelijke ultraviolette stralen het aardoppervlak kunnen bereiken. Dit heeft ernstige gevolgen voor de gezondheid van de mens en leidt bijvoorbeeld tot hogere percentages huidkanker, schade aan de ogen en verzwakking van immuunsystemen. Het heeft ook ernstige gevolgen voor het milieu, met inbegrip van schade aan gewassen en het leven in de oceanen.

247. Alle staten en alle mensen moeten meewerken aan de armoedebestrijding - een essentiële taak en een absolute voorwaarde voor duurzame ontwikkeling, om de verschillen in levensstandaard te verminderen en beter te kunnen voorzien in de behoeften van de meeste mensen in de wereld. Ook orkanen, tyfoons en andere natuurrampen en bovendien de vernieling van hulpbronnen, geweld, verdrijving en andere effecten van oorlog, gewapende en andere conflicten, het gebruik en het testen van kernwapens en buitenlandse bezetting kunnen bijdragen aan de verslechtering van het milieu. Door de teruggang van natuurlijke hulpbronnen worden gemeenschappen, en wel met name vrouwen, activiteiten ontnomen die inkomsten genereren, terwijl de onbetaalde arbeid hierdoor sterk toeneemt. Zowel in de steden, als in de plattelandsgebieden heeft de achteruitgang van het milieu negatieve gevolgen voor de gezondheid, het welzijn en de kwaliteit van het bestaan van de bevolking als geheel, maar wel in het bijzonder voor meisjes en vrouwen van alle leeftijden. Bijzondere aandacht en erkenning verdienen de rol en speciale omstandigheden van vrouwen in plattelandsgebieden en vrouwen die werkzaam zijn in de agrarische sector, waar toegang tot opleiding, grond, natuurlijke en productieve hulpbronnen, kredieten, ontwikkelingsprogramma’s en coöperatieve structuren kunnen helpen hun deelneming aan duurzame ontwikkeling te vergroten. Milieurisico's in huis en op de werkplek kunnen onevenredig ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van vrouwen, omdat vrouwen anders reageren op de toxische effecten van verschillende chemische stoffen. Deze gevaren voor de gezondheid van vrouwen zijn met name groot in stedelijke gebieden, alsmede in arme streken met een hoge concentratie verontreinigende industrieën.

248. Via beheer en gebruik van natuurlijke hulpbronnen ondersteunen vrouwen hun gezin en de gemeenschap waarin zij leven. Als consumenten en producenten, verzorgers van hun gezin en opvoeders spelen vrouwen een belangrijke rol bij het bevorderen van duurzame ontwikkeling, door hun zorg voor de kwaliteit en duurzaamheid van het bestaan van huidige en toekomstige generaties. De regeringen hebben verklaard zich te zullen inzetten voor de totstandbrenging van een nieuw ontwikkelingsmodel, waarin duurzaamheid van het milieu, tezamen met de gelijkheid van beide seksen en rechtvaardigheid binnen en tussen generaties, zoals verwoord in hoofdstuk 24 van Agenda 21, worden geïntegreerd. [19]

249. Vrouwen zijn nog altijd nauwelijks vertegenwoordigd op alle niveaus van beleids- en besluitvorming ten aanzien van beheer, behoud, bescherming en herstel van natuurlijke hulpbronnen en milieu, en hun ervaring en vaardigheden in het bepleiten en bewaken van een behoorlijk beheer van natuurlijke hulpbronnen worden in beleids- en besluitvormingsorganen en ook in onderwijsinstellingen en instanties die met milieu hebben te maken op managementniveau nog altijd niet serieus genomen. Vrouwen worden zelden opgeleid tot professionele beheerders van natuurlijke hulpbronnen met beslissingsbevoegdheid, bijvoorbeeld als deskundigen op het gebied van landinrichting, landbouwkunde, bosbouw, oceanografie en milieurecht. Zelfs in gevallen waarin vrouwen wel zijn opgeleid tot professionele beheerders van natuurlijke hulpbronnen, zijn zij vaak ondervertegenwoordigd in officiële instellingen met beslissingsbevoegdheid op nationaal, regionaal en internationaal niveau. Vaak nemen vrouwen niet op voet van gelijkheid deel aan het management van financiële instellingen en ondernemingen waarvan de besluitvorming van grote invloed is op de kwaliteit van het milieu. Voorts is er sprake van institutionele tekortkomingen in de coördinatie tussen niet-gouvernementele vrouwenorganisaties en nationale instellingen die zich met milieu-aangelegenheden bezig houden, hoewel de niet-gouvernementele vrouwenorganisaties die op alle niveaus aan dit soort problemen werken de laatste tijd snel zijn gegroeid en meer van zich hebben laten horen.

250. Vrouwen vervullen vaak een leidende positie of hebben het heft in handen bij het bevorderen van milieu-ethiek, vermindering van het gebruik van hulpbronnen en hergebruik en recycling van hulpbronnen om de hoeveelheid afval tot een minimum te beperken en overmatige consumptie terug te dringen. Vrouwen kunnen uitzonderlijk veel invloed uitoefenen op beslissingen met betrekking tot duurzame consumptie. Bovendien hebben vrouwen, mede via campagnes aan de basis en op jongeren gerichte campagnes voor bescherming van het milieu, vaak aan milieubeheer bijgedragen op lokaal niveau, waar gedecentraliseerde actie met betrekking tot milieuproblemen het meest nodig en doorslaggevend is. Vrouwen, en met name inheemse vrouwen, beschikken over bijzondere kennis van ecologische verstrengeling en beheer van kwetsbare ecosystemen. In tal van samenlevingen zijn vrouwen degenen die zorgen voor het belangrijkste deel van de productie voor eigen levensonderhoud, inclusief de productie van zeevis en schelp- en schaaldieren. Daarom is hun rol van cruciaal belang in de voedselvoorziening en voeding, de verbetering van productie voor eigen levensonderhoud en de informele sector en het behoud van het milieu. In sommige regio's zijn vrouwen in het algemeen de meest stabiele leden van de gemeenschap, omdat mannen vaak ver weg op zoek gaan naar werk, waardoor vrouwen met de zorg voor het behoud van het natuurlijk leefklimaat worden belast en moeten zorgen dat het gezin en de gemeenschap over voldoende en duurzame middelen kunnen beschikken.

251. De strategische maatregelen die nodig zijn voor verantwoord milieubeheer vragen om een holistische, multidisciplinaire en intersectorale aanpak. De participatie en het leiderschap van vrouwen zijn van essentieel belang voor alle aspecten van die aanpak. De recente wereldconferenties van de Verenigde Naties over ontwikkeling, alsmede de regionale voorbereidende conferenties voor de Vierde Wereld-vrouwenconferentie hebben alle erkend dat een beleid voor duurzame ontwikkeling waarin niet zowel vrouwen als mannen een rol vervullen, op de lange termijn schipbreuk zal leiden. Zij hebben opgeroepen tot effectieve participatie van vrouwen in de opbouw van kennis en de invoering van milieu-educatie op alle niveaus van besluitvorming en management. De ervaring en de bijdragen van vrouwen aan een ecologisch verantwoord milieu moeten dan ook centraal staan op de agenda voor de 21ste eeuw. Duurzame ontwikkeling zal een ongrijpbare doelstelling blijven als de bijdrage van vrouwen aan milieubeheer niet wordt erkend en ondersteund.

252. Om het ontbreken van voldoende erkenning en ondersteuning van de bijdrage van vrouwen aan het behoud en het beheer van natuurlijke hulpbronnen en bescherming van het milieu aan te pakken, moeten regeringen en andere actoren een actief en zichtbaar beleid bevorderen, gericht op mainstreaming van een gender-perspectief in alle beleidsmaatregelen en programma’s, inclusief, waar nodig, een analyse van de effecten hiervan op respectievelijk vrouwen en mannen, alvorens beslissingen worden genomen.