Sinds augustus 1994 is, zoals bekend, het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur omgevormd tot het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

VWS heeft nog steeds een grote verantwoordelijkheid jegens de uitvoering van het emancipatiebeleid. Veel beleidsterreinen van het ministerie sluiten aan op de emancipatorische bewegingen en initiatieven in de samenleving.

In de jaarlijkse voortgangsrapportages over het VWS emancipatiebeleid wordt meer in detail getreden over de activiteiten van VWS op emancipatieterrein. Dit hoofdstuk geeft een globale indruk van de periode tot en met 1995.

15.1 Doelstellingen/kerntaken departement

De doelstellingen van het departement zijn aangepast aan de nieuwe situatie. In de nota [8]over de reorganisatie van de ambtelijke structuur zijn deze aldus verwoord:

'Het ministerie van VWS stimuleert de gezondheid en de zelfstandigheid van burgers en hun participatie in de samenleving en draagt daardoor bij aan de kwaliteit en de stabiliteit van die samenleving. Het ministerie bevordert bijzondere aandacht voor hen bij wie de zelfredzaamheid tijdelijk of permanent ontbreekt. Met dit doel voert het ministerie beleid, gericht op:

• preventie en gezondheidsbescherming;
• de kwaliteit van voorzieningen voor gezondheid en welzijn;
• de zelfstandigheid, participatie en integratie van burgers.

15.2 Vertaling naar emancipatiedoelstellingen

De departementale emancipatiedoelstellingen zijn nog onverminderd van kracht. De integratie, participatie en zelfredzaamheid van vrouwen rekent het ministerie tot de hoofddoelstellingen van emancipatiebeleid.

Over de activiteiten ten behoeve van de invulling van de departementale en de algemene speerpunten van het emancipatiebeleid is jaarlijks gerapporteerd in de Voortgangsrapportages van het WVC c.q. VWS-emancipatiebeleid. Ook is jaarlijks een activiteitenplan opgesteld, eerst als onderdeel van de rapportages, later is deze separaat verschenen.

De minister rapporteert jaarlijks aan de Kamer over de voortgang van het VWS emancipatiebeleid.

15.3. Feitelijke analyse en knelpunten

In de nota Emancipatie in het WVC beleid (TK 22017, 1989-1990) is aangegeven dat aan een aantal categorieën vrouwen extra aandacht wordt geschonken: laagopgeleide en\of allochtone meisjes en vrouwen, andere vrouwen uit minderheidsgroepen, vluchtelingenvrouwen, oudere vrouwen, gehandicapte vrouwen en lesbische vrouwen. Het gaat dan om vrouwen met een 'dubbele' emancipatiebehoefte. VWS heeft daar nadrukkelijk rekening mee gehouden.

Een van de belangrijkste ontwikkelingen is dat mannen, ouderen, jongeren, mensen met een handicap en mensen met een andere culturele achtergrond de toon van de emancipatiegedachte beïnvloeden. Het 'klassieke' emancipatiebeleid sluit niet altijd aan bij de belevingswereld en het verschil in emancipatie-ontwikkeling.

Bij mannen ligt de emancipatie-behoefte vooral op het terrein van de combinatie van zorg en betaald werk. Emancipatiebeleid hoort rekening te houden met de diverse behoeften en is dus maatwerk.

Opvallend is dat de huidige discussie over de speerpunten van emancipatie vooral een 'interne' discussie binnen de vrouwenbeweging is. De voortgang van het emancipatiebeleid zou ermee gediend zijn indien de discussie verbreed wordt en een maatschappelijk karakter krijgt. Daarmee kan ook meer recht worden gedaan aan de behoeften van verschillende categorieën mannen en vrouwen. Om dit vorm te kunnen geven overweegt VWS een visie-conferentie te organiseren.

15.4 Speerpunten

De speerpunten zoals die genoemd zijn in het BPE en in de nota Emancipatie in het WVC beleid blijven actueel. Ze vormen de basis van maatschappelijke veranderingen. Steeds duidelijker wordt dat de beeldvorming rondom mannelijkheid en vrouwelijkheid, waarin maatschappelijke en culturele elementen verweven zijn, werkelijke gelijke kansen, rechten en vrijheden voor iedereen belemmeren.

Jaarlijks koos de VWS Emancipatie Stuurgroep een speerpunt dat dan nadrukkelijk voorrang kreeg.

De moeilijkste onderwerpen zijn het zorgen voor een solide basis voor de ontwikkeling van geïntegreerd beleid in alle sectoren en de invulling van het speerpunt doorbreken van beeldvorming.

Voor het geïntegreerd beleid in alle sectoren is de basis gelegd. De wil om dit aspect mee te nemen is aanwezig. De praktijk van alle dag leert dat de invalshoek niet consequent wordt meegenomen.

Het doorbreken van beeldvorming heeft alles te maken met cultuur en gedragsveranderingen. De voorbeeld werking van projecten op andere terreinen, zoals de herverdeling van onbetaalde zorgarbeid en het expliciet streven naar meer vrouwen op belangrijke posities, draagt daaraan bij.

In de nieuwe samenstelling wordt opnieuw gekeken naar de invulling van het VWS emancipatiebeleid.

15.5 Organisatie van het departementaal emancipatiebeleid

a. Het interne emancipatiebeleid is inmiddels geïntegreerd in het reguliere personeelsbeleid. De ICEM (Interne Commissie Emancipatiebeleid) is in 1992 opgegaan in de Taakgroep Vrouwen. Onder voorzitterschap van de plaatsvervangend Secretaris Generaal heeft de Taakgroep de taken deels overgenomen. Zo ook het streven naar meer vrouwen in de schaal 10 en hoger. De taakgroep heeft tevens een onderzoek laten doen naar de bedrijfscultuur bij het departement. Hieruit blijkt dat vrouwen toch meer belemmeringen ondervinden dan mannen bij het doorstromen naar hogere functies.

Eind 1995 is de taakgroep opgeheven. De reorganisatie bood voldoende kansen om de adviezen van de taakgroep te integreren in het reguliere personeelsbeleid. Zo is een werkgroep aan de slag gegaan met het onderwerp 'cultuur' van de nieuwe organisatie. Met de adviezen van de werkgroep en de taakgroep wordt rekening gehouden.

b. VWS heeft zoals bekend een emancipatiestuurgroep, de VES. De structuur is ongewijzigd. De deelnemers veranderen. Het voorzitterschap is in handen van een lid van de Bestuursraad.

Met de reorganisatie van het departement wordt ook het instrument VES opnieuw getoetst aan de doelstellingen van het VWS-beleid en de eisen die de ontwikkeling van het emanicipatiebeleid stelt.

c. VWS voldoet sinds 1983 aan de eis dat elk departement een intracommissie zal hebben met duidelijke taken en bevoegdheden.

15.7 Overige inspanningen van het departement

Voor het overzicht van de inspanningen op emancipatieterrein wordt verwezen naar de jaarlijkse voortgangsrapportages van het VWS emancipatiebeleid en de activiteitenplannen. Deze worden volgens afspraak jaarlijks aan de Kamer gezonden.