Emancipatie houdt niet in dat vrouwen net zoveel betaald gaan werken als mannen, maar wel dat arbeid en zorg meer gelijk verdeeld wordt tussen mannen en vrouwen. Alleen een cultuurverandering, waardoor zorg ook voor mannen een vanzelfsprekendheid wordt, kan voorkomen dat er knelpunten ontstaan in de vorm van dubbele belasting voor vrouwen, tekorten op delen van de arbeidsmarkt of een "zorgvacuüm".

Dit schrijft staatssecretaris Verstand van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, belast met het beleid op het gebied van zorg en arbeid en emancipatie, in de Begrotingsbrief Emancipatiebeleid 1999. Verstand heeft de begrotingsbrief vandaag aangeboden aan de Tweede Kamer.

In de Begrotingsbrief wordt geconstateerd dat de afgelopen kabinetsperiode op een aantal terreinen belangrijke vooruitgang is geboekt. Dit geldt onder meer voor de combinatie van arbeid en zorg en de verbreding van het draagvlak voor emancipatie en het emancipatiebeleid.

In 1999 zal in het emancipatiebeleid vooral aandacht worden besteed aan het oplossen van knelpunten op het terrein van arbeid en zorg, de bestrijding en het voorkomen van geweld tegen vrouwen en aan het internationale emancipatiebeleid, met name in VN-verband. Voortbouwend op het eindadvies van de Commissie Dagindeling wordt voor experimenten op het gebied van de dagindeling van de samenleving de komende vier jaar 60 miljoen gulden uitgetrokken.

Staatssecretaris Verstand kondigt in de Begrotingsbrief Emancipatiebeleid aan dat zij nog vóór het zomerreces 1999 de Meerjarennota Emancipatiebeleid aan het parlement zal aanbieden. In deze nota worden trends en strategische lijnen geschetst en in een meerjarenperspectief geplaatst.

In het Regeerakkoord is opgenomen dat ieder departement een actieplan opstelt met tenminste drie concrete taakstellingen op het gebied van emancipatie. Voor het opstellen van deze plannen zijn de afzonderlijke ministeries verantwoordelijk. Het ministerie van SZW zal de regie op zich nemen van een gezamenlijk plan van aanpak voor deze actieplannen.

Staatssecretaris Verstand schrijft in de begrotingsbrief dat zij het parlement dit najaar zal informeren over de opzet en het tijdschema van dit gezamenlijk plan.

Combinatie van arbeid en zorg

Wat betreft de combinatie van arbeid en zorg blijven volgens staatssecretaris Verstand impulsen gericht op een evenwichtige verdeling van arbeid en zorgtaken nodig. Ook economisch gezien is het van belang. Door de toenemende krapte op de arbeidsmarkt ontkomen werkgevers, werknemers en overheid er niet aan de voorwaarden voor de combinatie van arbeid en zorg structureel te verbeteren.

Naast de Kaderwet arbeid en zorg en de Wet basisvoorziening kinderopvang, maakt staatssecretaris Verstand voor het wegnemen van knelpunten op het gebied van arbeid en zorg gebruik van de aanbevelingen die de Commissie Dagindeling het afgelopen voorjaar heeft gedaan. Dit betekent dat er een tijdelijke landelijke stimuleringsmaatregel komt waarmee experimenten op het gebied van de dagindeling financieel kunnen worden ondersteund. Daarbij kan worden gedacht aan werktijden op maat, ruimere openingstijden van scholen en kinderopvang, de combinatie van arbeid en zorg in de ruimtelijke ordening en aan nieuwe vormen van persoonlijke dienstverlening.

Evenwicht in de verdeling van arbeid en zorg kan niet alleen worden bereikt door maatregelen te nemen gericht op betaald werk. Er is ook een cultuurverandering nodig. In dit kader zal in de komende kabinetsperiode meer nadruk worden gelegd op de zelfstandige waarde van zorg. Het Jaarboek Emancipatie 1999 zal zijn gewijd aan het thema "Wie zorgt in de 21e eeuw?".

Voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen

Op grond van de zogeheten Verklaring van Den Haag wordt momenteel onderzocht of er een nationaal rapporteur vrouwenhandel kan worden aangesteld. De Verklaring van Den Haag is het resultaat van de ministeriële conferentie van de Europese Unie onder Nederlands voorzitterschap over vrouwenhandel die in april 1997 werd gehouden.

Ook wordt, naar aanleiding van een besluit van de VN-Commissie voor de Positieverbetering van Vrouwen, bekeken of de bevoegdheden van deze rapporteur kunnen worden uitgebreid tot geweld tegen vrouwen in brede zin. Staatssecretaris Verstand zal de Tweede Kamer naar verwachting nog dit najaar informeren over de stand van zaken op dit gebied.

Voor het wegnemen van knelpunten bij de bestrijding van geweld tegen vrouwen komt er in 1999 een actie- en communicatieplan. Dit plan moet een steuntje in de rug bieden aan instanties die betrokken zijn bij de bestrijding van geweld tegen vrouwen zoals politie, justitie, de hulpverlening en lokale overheden.

Internationaal emancipatiebeleid

Binnen de Verenigde Naties zal de komende tijd veel aandacht worden besteed aan de vijfjaarlijkse evaluatie van de uitvoering van het zogeheten Beijing Platform for Action, het resultaat van de Vierde Wereldvrouwenconferentie van de VN die in 1995 in Beijing is gehouden. In 1999 zal worden begonnen met het opstellen van de rapportage over de Nederlandse toepassing van het actieprogramma van Beijing.

Vorig jaar heeft de Commissie Groenman gerapporteerd over de naleving door Nederland van het Vrouwenverdrag van de Verenigde Naties. Een aantal aanbevelingen van deze commissie krijgt speciale aandacht van staatssecretaris Verstand: brede bekendheid geven aan het VN-Vrouwenverdrag en een onderzoek naar de oprichting van een informatiepunt waar de informatie en de kennis over regelgeving op het gebied van gelijke behandeling wordt samengebracht.

Ook aan de afronding van de onderhandelingen in 1999 over het facultatief protocol bij het VN-Vrouwenverdrag zal door Nederland veel aandacht worden besteed. Dit protocol maakt het mogelijk dat een klacht kan worden ingediend wanneer dit verdrag wordt overtreden. Het maakt de werking van het VN-Vrouwenverdrag sterker. Andere mensenrechtenverdragen kennen al een dergelijk klachtrecht.

Binnen de Europese Unie zal het kabinet zich actief inzetten voor de inbedding van gelijke kansen voor mannen en vrouwen in het Europees sociaal beleid.

Jongere generaties

Het kabinet besteedt de komende periode speciale aandacht aan het bevorderen van het draagvlak voor emancipatie onder de jongere generaties. Zo is het belangrijk te weten in hoeverre de "1990-generatie" economische zelfstandigheid heeft bereikt. De uitgangspunten van het traditionele kostwinnerschap zijn voor deze generatie immers losgelaten. Dit betekent dat een werkloze of arbeidsongeschikte kostwinner niet langer recht heeft op een aanvulling op zijn of haar uitkering als de afhankelijke partner is geboren na 1971 en er geen kinderen jonger dan 12 jaar te verzorgen zijn. Met behulp van de zogeheten monitor emancipatie zal worden onderzocht hoe het staat met de economische zelfstandigheid van deze generatie. Met de monitor kan worden nagegaan hoe het emancipatieproces zich ontwikkelt.

Emancipatie-effectrapportage

Een ander onderzoeksinstrument is de zogeheten emancipatie-effectrapportage. Deze rapportage is een belangrijk hulpmiddel voor het doorlichten van voorgenomen beleid op emancipatie-effecten. Momenteel worden de plannen voor een nieuw belastingstelsel in de 21e eeuw en het pensioenstelsel aan een doorlichting op deze effecten onderworpen.

Doorbreken glazen plafond

De inspanningen gericht op het doorbreken van het zogenoemde glazen plafond worden de komende kabinetsperiode opgevoerd. Met het glazen plafond wordt bedoeld dat nog steeds weinig vrouwen in organisaties doorstromen naar hogere (besluitvormende) functies. Dit geldt zowel voor het bedrijsfleven als voor de overheid, het onderwijs en de politiek. Voor het doorbreken van dit plafond wordt samengewerkt met Toplink, Opportunity in Bedrijf en de sociale partners. Opportunity in Bedrijf, een initiatief van overheid en bedrijfsleven, heeft tot doel ondernemingen aan te sporen vrouwelijk talent in de eigen organisatie en op de arbeidsmarkt beter te benutten.

Toplink beheert een databank van deskundige vrouwen.

Emancipatiesubsidies

Voor 1999 kunnen organisaties subsidie aanvragen voor projecten die passen in de actuele thema's van het emancipatiebeleid. Deze thema's zijn: "Wie zorgt in de 21e eeuw?", "Emancipatie per levensfase: de jonge generatie in de 21e eeuw" en "Vijf jaar na Beijing", de evaluatie van de naleving van de uitkomsten van de Wereldvrouwenconferentie in Beijing.

In totaal is in 1999 11,8 miljoen gulden subsidie beschikbaar voor emancipatie-ondersteuning. Een belangrijk deel van dit geld wordt gebruikt voor de structurele subsidiëring van het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging, Toplink, de VrouwenAlliantie Opportunity in Bedrijf en E-Quality, experts in gender en etniciteit.